W czerwcu 2015 roku Urząd Komunikacji Elektronicznej rozpoczął konsultacje wytycznych do planowanego na jesień konkursu w ramach Działania 1.1 Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa “Wyeliminowanie terytorialnych różnic w możliwości dostępu do szerokopasmowego internetu o wysokich przepustowościach” (Sieć POPC).

Udostępniony projekt wytycznych obejmuje trzy obszary:

• Część I – Specyfikacja techniczna, czyli warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać Sieci POPC w celu zapewnienia otwartego i efektywnego dostępu hurtowego;
• Cześć II – Zasady dostępu hurtowego, a więc warunki współpracy międzyoperatorskiej w zakresie świadczenia usług hurtowego dostępu do Sieci POPC;
• Cześć III – Rekomendacje dla Sieci POPC, czyli zalecenia w zakresie możliwych do zastosowania rozwiązań technicznych umożliwiających budowę sieci POPC.

Lektura udostępnionego na stronach UKE dokumentu pozwala na wstępne określenie preferowanych przez UKE parametrów i rozwiązań telekomunikacyjnych. Preferencje te są o tyle ważne, iż “stanowią integralną część umowy o dofinansowanie zawartej pomiędzy Centrum Projektów Polska Cyfrowa a Beneficjentem wyłonionym w konkursie”. W związku z powyższym każdy operator korzystający z dofinansowania w POPC musi spełnić określone w Wytycznych warunki techniczne i zapewnić dostęp hurtowy do sieci.

Wymagania techniczne zawarte w Wytycznych są wprost i bezkompromisowo przekładane na wymagania względem budowanych sieci.

Dokument zawierający projekt wytycznych liczy 87 stron i jest opracowaniem technicznym. Porównując jakość tego materiału do dokumentacji udostępnianej w ramach wcześniejszych konkursów POIG 8.4 widać wyraźną zmianę na plus i dążenie do profesjonalizacji. To dobry kierunek, jednak powstaje pytanie: czy zbytnia szczegółowość Wytycznych nie ogranicza przesadnie sposobów budowy nowych sieci? Należy zauważyć również, iż wnikliwa lektura dokumentu pozostawia w kilku aspektach pole do interpretacji, co nie powinno mieć miejsca w przypadku dwytycznych technicznych stanowiących część zasad konkursu.

W niniejszym artykule prezentujemy najważniejsze (według nas) wymagania i ich skutki wynikające z Wytycznych dla operatorów planujących budowę sieci z dofinansowaniem z POPC.

Gwarantowane 30Mb/s

Wraz z opublikowaniem Wytycznych powinny skończyć się domysły i interpretacje na temat tego, jak należy rozumieć prędkość gwarantowaną dla klienta znane nam z konkursów 8.4 POIG. W ramach Działania 1.1 POPC przynajmniej teroretycznie nie ma miejsca na te rozważania – regulator wprost stwierdza, iż minimum, które należy zapewnić pod względem prędkości to:

• 30 Mb/s w kierunku do klienta (download)
• 15 Mb/s w kierunku od klienta (upload)

Od samych parametrów przepływnościowych ważniejsze jest jednak uszczegółowienie techniczne, które opisuje warunki ich spełnienia:

1. Obie prędkości muszą być zapewnione niezależnie od siebie dla wszystkich abonentów połączonych do węzła dostępowego. Oznacza to, iż na poziomie warstwy dostępowej nie ma już zupełnie miejsca na overbooking, czyli podłączenie większej ilości klientów na węźle dostępowym niż jego maksymalna przepustowość. Zgodnie z wymogami POPC maksymalna ilość klientów dla danego węzła dostępowego może być obliczona w następujący sposób: “Przepustowość węzła” / 30
2. Podobne wymagania dotyczą warstwy dystrybucyjnej (czyli parametrów sieci od punktu dostępowego do punktu styku z internetem). Mimo, iż w kontekście tej warstwy nie padają wprost stwierdzenia całkowicie wykluczające overbooking, to Wytyczne nakładają konieczność zapewnienia każdemu z Abonentów dostęp do usług na poziomie nie gorszym niż wymagane, gwarantowane przepustowości. Takie zapisy oznaczają, iż zastosowanie overbookingu w sieci dystrybucyjnej wiąże się z ryzykiem nieutrzymania minimalnych parametrów sieci wymaganych przez zasady konkursów w ramach Działania 1.1 POPC. Warto również zwrócić uwagę, iż jedynym dopuszczalnym medium budowy warstwy dystrybucyjnej jest światłowód – regulator zdecydowanie odrzuca rozwiązania radiowe w warstwie dystrybucyjnej. Taki wymóg może oznaczać, że doprowadzenie sygnału internetowego do niektórych miejscowości nie będzie możliwe przy zachowaniu racjonalnych kosztów.
3. Wytyczne określają również minimalne parametry łączy w punkcie styku z internetem i jednoznacznie wymagają, aby Operator zapewnił odpowiedni poziom łączy internetowych. W dużym uproszczeniu – operator może stosować overbooking pod warunkiem, że wysycenie jego łączy na świat lub do sieci zewnętrznych nie będzie wyższe niż 80%.

Całość wymagań wobec przepływności sprowadza się do stwierdzenia: “Mając na celu osiągnięcie znaczącego skoku jakościowego w Sieci POPC w stosunku do Podstawowych sieci szerokopasmowych, minimalna gwarantowana przepustowość 30 Mb/s w dół do Abonenta i 15 Mb/s w górę do sieci musi być w pełni zapewniona na całej Sieci POPC, czyli od CPE (urządzenie w domu klienta), przez 99,5% RDU (Roczna Dostępność Usług), dla każdego z Abonentów. Gwarantowana przepustowość jest liczona na interfejsie CPE po stronie Abonenta na poziomie warstwy IP do punktu styku Sieci POPC z siecią OK lub IX OSD (siecią zewnętrzną)”.

Skutki wymagań ilościowych i jakościowych:

1. W ramach POPC nie będą budowane sieci radiowe. Operator, który spróbuje oprzeć się o rozwiązanie radiowe (np. LTE) nie zdoła uzyskać rozsądnego poziomu kosztów dostarczenia usługi do klienta. Z technicznego punktu widzenia sieci radiowe są wykluczone pod względem dostępnego pasma przypadającego na sektor stacji bazowej – np. przy przepływności 150-200 Mb/s dla sieci LTE zgodnie z wtycznymi można podłączyć jedynie 5-6 klientów na sektor! Oprócz kosztów technologii, przy takich warunkach, rozwiązania LTE są zablokowane przez koszty opłat za częstotliwości. Należy również zauważyć, iż w Wytycznych zupełnie wykluczone zostały technologie bazujące na pasmie niechronionym – co akurat jest bardzo dobrym posunięciem.
2. Sieci GPON będą droższe. Dotychczas operatorzy mogli optymalizować koszty infrastruktury światłowodowej GPON poprzez odpowiedni układ splitterów pasywnych. Przy obecnie narzuconych wymaganiach może wystąpić konieczność stosowania mniejszych “krotności”, a dodatkowo możę zwiększyć się ilość portów potrzebnych w urządzeniach aktywnych (OLT).
3. MPLS znalazł się na indeksie technologii zakazanych. Mimo, iż w kontekście usług dla klientów indywidualnych MPLS stosowany jest bardzo rzadko, to wykluczenie tej technologii całkowicie (w dokumencie określona została jako “niedopuszczalna”) wydaje się zbyt daleką ingerencją regulatora w techniczne aspekty budowy sieci. Należy pamiętać, że w ramach POPC operatorzy będą rozbudowywać swoją dotychczasową infrastrukturę, a część z nich używa MPLS w ramach usług biznesowych lub w sieci dystrybucyjnej.
4. Szczegółowość wymagań może oznaczać równie szczegółowe kontrole. Oczekiwaniem każdego operatora jest jasne określenie metodologii sprawdzania parametrów ich sieci. Branża od lat próbuje wypracować sensowne standardy kontrolowania i porównywania jakości usług dostarczanych przez ISP i teraz jest ku temu dobra okazja. Szkoda że w obecnym kształcie dokumentu nie znalazły się opisy procedur testowych.

Skutki powyższych wymagań staną się jeszcze bardziej odczuwalne dla inwestorów, jeżeli omówimy je w kontekście konieczności udostępnienia sieci innym operatorom.

Dostęp hurtowy

Wymagania związane z zapewnieniem hurtowego dostępu do internetu znane nam były głównie w kontekście “operatora zasiedziałego”. Dzięki działaniom UKE, Orange Polska S.A.(dawna Telekomunikacja Polska S.A.) była zmuszona do hurtowej (i przede wszystkim regulowanej) sprzedaży zasobów swojej infrastruktury. Od jesieni podobne obowiązki będą dotyczyły każdego operatora telekomunikacyjnego korzystającego z funduszy POPC.

Wytyczne zawierają praktycznie gotowy projekt umowy, określający zasady współpracy między operatorami, łącznie ze sposobem jej rozliczania. Model ten w części dotyczącej dzierżawy kanalizacji oparty jest o rozwiązania funkcjonujące obecnie w realiach dzierżawy zasobów Orange ale w pozostałych aspektach narzuca znacząco ostrzejsze wymogi związane z m. in. z czasem reakcji, sposobami komunikacji oraz trybem konsultacji z operatorami.

Każdy operator, który chce rozpocząć budowę sieci z wykorzystaniem dofinansowania POPC będzie musiał m. in.:

1. Opublikować szczegółowy projekt techniczny swojej inwestycji na 30 dni przed rozpoczęciem budowy.
2. Uwzględnić zgłoszone i uzasadnione zapotrzebowanie od operatorów, którzy będą chcieli skorzystać z tej infrastruktury (np. poprzez zwiększenie nadmiarowości budowanej sieci).
3. Zbudować sieć zgodnie z poziomem nadmiarowości określonym w Wytycznych (przykłady):
   • dla segmentów rozdzielczych kanalizacji – zbudować o 25% większy przekrój, alternatywnie wybudować dedykowaną, dodatkową rurę HDPE lub przygotować nadmiarowe mikrootwory;
   • w kontekście wymagań względem zasilania w energię elektryczną – “zapewnić zasilanie elektryczne o mocy wystarczającej dla zasilenia własnych urządzeń oraz wymaganej rezerwy dla urządzeń operatora korzystającego”;
   • w segmencie abonenckim – wprowadzić od 1 do 6 włókien więcej oraz zarezerwowąć 25% włókien na zapas techniczny i dla operatora korzystającego.
4. Udostępnić zbudowaną sieć zgodnie z zasadami określonymi w Wytycznych nawet na 7 lat, a dla dostępu do kanalizacji kablowej – bez ograniczeń w czasie.
5. Rozliczać się z operatorami korzystającymi zgodnie z regulowaną stawką określoną górnym limitem.
6. Dostarczyć System Informatyczny wspomagający proces współpracy między operatorem udostępniajacym usługę i korzystającym z niej.

Szczegółowe wymogi dotyczące nadmiarowości znajdują się w Wytycznych i są określone jednoznacznie dla każdego typu segmentów sieci.

Jak widać, wymóg udostępniania budowanej infrastruktury nie jest martwym przepisem lub sugestią. Jest to sformalizowany i bardzo konkretnie opisany proces. W kontekście dostępu hurtowego, UKE szacuje wzrost kosztów budowy sieci o 3%, jednak w naszej opinii są to wartości dalece niedoszacowane – zwłaszcza, iż w ogóle nie uwzględniają obciążenia operacyjnego związanego z formalizacją i konsultacjami oraz obsługą samej współpracy międzyoperatorskiej w ramach dostępu hurtowego. Mechanizmy konsultacji i związanej z nimi konieczności dostosowania projektu sieci narzucone na operatora budującego infrastrukturę mogą umożliwiać również nieuczciwe działania konkurencji, która może blokować projekt i budowę poprzez przedłużające się konsultacje lub niezasadnione wymagania wobec ogłoszonego projektu.

Powyższe wymagania są interesujące, szczególnie w kontekście rozpoczętych niedawno inwestycji spółki Orange w miejscowościach, w których UKE zdjęło z niej obowiązek “dzielenia się zasobami”. Budzi to obawę o ekonomiczne bariery dla budowy nowych sieci przez małych operatorów – trudno bowiem zakładać, iż na etapie konkursu nastąpi jakiekolwiek uchylenie zasad i wymagań.

Podsumowanie

Z punktu widzenia klienta Wytyczne gwarantują, że budowane sieci dostarczą wysokiej jakości usług, jednak głębsza analiza nie pozwala ocenić wymagań zawartych w Wytycznych w sposób jednoznacznie pozytywny. Wiele obszarów, na których poziom zagęszczenia domostw lub warunki terenowe nie pozwolą na budowę sieci światłowodowych – w wyniku obecnych wymagań – nadal pozostanie bez dostępu do szerokopasmowego internetu, z powodu braku możliwości budowy dofinansowanych sieci radiowych.
Nie jesteśmy tak wielkimi optymistami jak Krajowa Izba Komunikacji Ethernetowej (KIKE), która twierdzi iż: “Wskaźniki punktowe przyjęte w kryteriach będą premiowały sieci NGA o przepustowości 100 Mbit+, dzięki czemu sieci światłowodowe będą wyżej oceniane, niż rozwiązania radiowe (daje to też szansę lokalnym operatorom na konkurowanie z operatorami komórkowymi).” Po pierwsze – Wytyczne wprost wykluczają operatorów komórkowych (ze względu na zupełnie nieopłacalną ilość klientów, którą przy takich wymaganiach może obsłużyć stacja bazowa LTE), a po drugie – w naszej opinii – jednym z głównych celów działania 1.1 POPC jest dostarczanie szerokopasmowego internetu na obszarach “białych plam”. Uważamy, że proces ten nie będzie realizowany efektywnie, w przypadku wykluczenia z dofinansowania projektów polegających na budowie profesjonalnych sieci radiowych.

Z punktu widzenia biznesowego, podejmując decyzję o budowie sieci należy przeanalizować szereg aspektów:

1. Szczegółowość wymagań może oznaczać równie szczegółowe kontrole, a to oznacza dodatkowe obciążenia dla inwestora.
2. Z dokumentów wynika wprost: “Jeżeli budujesz nieprofesjonalnie – nie buduj wcale”.
3. Wytyczne podrożą koszty inwestycji, a więc zmniejszą atrakcyjność budowy sieci z dofinansowaniem ze względu na:
   • koszty wynikające z ostrych wymagań jakościowych i ilościowych,
   • koszty wynikające z budowy infrastruktury nadmiarowej,
   • koszty operacyjne dostępu hurtowego – koszty konsultacji, koszty operacyjne obsługi procesu, zmiana w organizacji itp.

Odnosząc proponowane w obecnym kształcie wymagania techniczne do kryteriów konkursowych przyjętych w ramach III posiedzenia KM POPC (18 czerwca 2015 r.) możemy już jednoznacznie rozpoznać kierunek, w którym chce zmierzać MAC. Warunki konkursu będą promować budowę szybkich sieci zapewniających przepływność 100Mb/s, kosztem obszarów, na których dałoby się dostarczyć mniejszą przepustowość ale na znacznie większej powierzchni. A zatem w obecnym kształcie działanie 1.1 POPC nie wspiera realizacji swojego głównego celu – tj. likwidacji tzw. “białych plam” poprzez zapewnienie przepływności 30Mb/s dla wszystkich obywateli. Całość dokumentów pozostawia nieodparte wrażenie, iż beneficjentami planowanych do dystrybucji na jesieni środków będą duzi operatorzy modernizujący lub rozwijajacy swoją infrastrukturę w miastach.

Nie jesteśmy osamotnieni w ambiwalentnej ocenie opublikowanych materiałów. Nasze wnioski wysnute na podstawie dokumentu technicznego pokrywają się z wnioskami Piotra Woźnego opartymi z kolei o analizę opublikowanych kryteriów konkursowych (zachęcamy do zapoznania się z artykułem na łamach telko.in).

Aktualizacja (24.06.2016): W dyskusję włączył się również Piotr Marciniak, wiceprezes Krajowej Izby Komunikacji Ethernetowej, z którego opinią można się zapoznać tutaj.

Ponieważ termin ogłoszenia pierwszego konkursu POPC 1.1 zbliża się wielkimi krokami (wrzesień 2015 r.) zachęcamy do aktywnego przygotowywania się do zbliżającego się naboru wniosków. Począwszy od fundamentalnych analiz, po śledzenie dalszych działań MAC i UKE, o których będziemy informować za pośrednictwem naszego newslettera.